6 geniale uitvindingen met een Gentse toets

1. Je ideale gewicht volgens Adolphe Quetelet

De Gentse wiskundige Adolphe Quetelet was in 1870 gefascineerd door de verhouding tussen lichaamslengte en -gewicht en besloot die vervolgens in kaart te brengen. Zo ontstond de bodymassindex (BMI) of queteletindex. De wiskundige formule wordt tot op vandaag gebruikt als indicator van over- en ondergewicht, maar de berekening zegt wel niet alles: zo houdt ze geen rekening met factoren als leeftijd, geslacht en de verhouding tussen spier- en vetmassa. 

Waar in Gent? De Queteletstraat in de Muide en het auditorium Quetelet van de Universiteit Gent verwijzen nog naar zijn naam.

2. De ijzeren handen van Jan Palfijn

In 1723 ontwierp de Gentse chirurgijn Jan Palfijn een verlostang, die hij zelf omschreef als ‘ijzeren handen’. Hoewel het idee van een verlostang om een bevalling te vergemakkelijken niet nieuw was en artsen in andere landen met soortgelijke instrumenten experimenteerden, was Palfijn wel de eerste die zijn ontwerp openbaar maakte. Collega’s wereldwijd zouden decennialang gebruikmaken van de verlostang en zo het leven van talloze moeders en baby’s redden. 

Waar in Gent? Je vindt nog heel wat verwijzingen naar zijn naam in de stad. Denk maar aan het ziekenhuis AZ Jan Palfijn, de Jan Palfijnbrug en de Jan Palfijnstraat. 

3. 'De pot op' met Leo Baekeland

Wist je dat de uitvinder van bakeliet, de allereerste en enige synthetische plastic op de markt tot de Tweede Wereldoorlog, een Gentenaar was? In een zoektocht naar onontvlambaar isolatiemateriaal experimenteerde chemicus Leo Baekeland (1863) met mengsels van fenol en formaldehyde. Zijn doorbraak kwam in 1907 met de eerste volledig synthetische kunststof die hij ‘bakelite’ noemde.

Dankzij bakeliet werd het mogelijk om grote aantallen producten tegen relatief lage kosten te produceren. Het materiaal werd op grote schaal toegepast en verwerkt in allerhande producten, zoals fototoestellen, gereedschap, speelgoed ... en wc-brillen.

Waar in Gent? Vynckier was een van de eerste bedrijven in België om houten wc-brillen te vervangen door exemplaren in bakeliet. De historische gebouwen op de site worden momenteel gerestaureerd. Tot 1 juni 2025 krijgt bakeliet ook een plekje in het Industriemuseum op de expo Plastic Fantasic, die de rol van plastic in onze samenleving onder de loep neemt.

4. De neuzekes van De Vynck

Wie de toerist uithangt in Gent, heeft zeker al eens zijn tanden gezet in een cuberdon. De snoepjes, door hun kenmerkende kegelvorm ook wel ‘neuzekes’ genoemd, zijn een typische Gentse zoetigheid met een fijn korstje en een zoete siroopvulling. De cuberdon zou per toeval ontdekt zijn door de Gentse apotheker De Vynck in 1873. Hij experimenteerde met manieren om medicijnen langer te bewaren en probeerde ze te verwerken in siroop. Na enkele dagen merkte hij dat de siroop aan de buitenkant verharde, maar binnenin vloeibaar bleef. De cuberdon was een feit! Tot op vandaag kan je de snoepjes door hun beperkte houdbaarheid enkel in België kopen - bewaar je ze te lang, dan versuikert de siroopvulling. 

Waar in Gent? De oorsprong van de neuzekes ligt in het Oliestraatje, halverwege de Steendam, waar drogisterij De Vynck was gevestigd. De apotheek is er niet meer, maar plekjes genoeg in Gent om de cuberdon te proeven, van de klassieke neuzekes met frambozensmaak tot jenever, roomijs en koekjes met cuberdonsmaak.

5. François van Rysselberghe aan de lijn

De in Gent geboren wetenschapper François van Rysselberghe mag verschillende uitvindingen op zijn naam schrijven, maar zijn bekendste creatie is het 'systeem Van Rysselberghe' in 1884: een telefoniesysteem om verschillende telefoongesprekken tegelijk op een kabel te voeren zonder dat ze elkaar storen. Dankzij zijn uitvinding waren de belangrijkste Belgische steden al snel telefonisch met mekaar verbonden, een belangrijke stap in de verdere ontwikkeling van langeafstandstelefonie. 

Pas zeven jaar na Van Rysselberghe slaagt ook concurrent Alexander Graham Bell erin om eenzelfde prestatie te leveren, maar in tegenstelling tot van Rysselberghe, blijft de naam Bell wel wereldwijd hangen.

6. De draaischijf van Joseph Plateau

Kan je je het voorstellen, een wereld zonder film? De eerste bewegende beelden hebben we te danken aan de Gentse hoogleraar in de natuurkunde Joseph Plateau, een pionier in de ontwikkeling van animatie en film. Plateau was razendpopulair bij de studenten aan de UGent omdat hij graag experimenten uitvoerde tijdens zijn lessen. 

In 1832 vond hij de fenakistiscoop of fantascoop uit, een ronde schijf met een serie van opeenvolgende tekeningen die hij vervolgens liet ronddraaien. Omdat onze hersenen niet voldoende tijd hebben om elk beeld afzonderlijk op te nemen, lijken de beelden 'in beweging'. 

Waar in Gent? De naam Joseph Plateau is nog altijd aanwezig in Gent met de Jozef Plateaustraat. In het GUM kom je meer te weten over zijn uitvindingen.