Discriminatie op Gentse huurmarkt: praktijktesten maken verschil
Het wetenschappelijke onderzoek toont dat er zeker sprake is van discriminatie op de huurmarkt, maar ook dat praktijktesten impact hebben.
In opdracht van de Stad Gent werden in totaal 2.663 praktijktesten uitgevoerd op de private huurmarkt. De testen tonen aan dat mensen met migratieachtergrond en rolstoelgebruikers ongelijk behandeld worden, maar ook dat makelaars die al werden getest het beter doen dan nieuwe spelers. Het gros van de discriminatie op de professionele huurmarkt is afkomstig van slechts zeventien makelaars.
Waarom werd er getest?
Eerder wetenschappelijk onderzoek toonde al dat er discriminatie is op basis van migratieachtergrond en handicap op de Gentse huurmarkt. De Stad liet daarom praktijktesten uitvoeren door Levl vzw, wetenschappelijk onderbouwd door professor sociologie Pieter-Paul Verhaeghe van de Vrije Universiteit Brussel (VUB), enerzijds om nieuwe discriminatiegronden te testen en anderzijds om nieuwe methodieken aan te wenden, zoals mystery calls. Voor het eerst werd ook de discriminatie van mensen afkomstig uit sub-Saharaans Afrika (Ghana) getest.
Hoe werd er getest?
Er werden 1.438 correspondentietesten uitgevoerd bij particuliere verhuurders en 1.225 testen bij 210 professionele makelaars. Een testpersoon en een controlepersoon (met een gelijkaardig profiel behalve de discriminatiegrond waarop getest wordt) stellen zich kandidaat voor eenzelfde huurwoning. Als de testpersoon geen kans krijgt de woning te bezichtigen of geen antwoord krijgt, terwijl de controlepersoon wel een plaatsbezoek krijgt, is er sprake van discriminatie. 91 makelaars kregen ook ‘mystery calls’: ze kregen de vraag om geen mensen met migratieachtergrond door te geven als kandidaat-huurder.
Bij eerdere tests, in de periode 2016-2018, ging het nog maar om 86 makelaars. Het aantal makelaars op de Gentse huurmarkt is intussen meer dan verdubbeld (210). Heel wat nieuwe makelaars werden nu dus voor het eerst getest.
We mogen er ons nooit bij neerleggen dat mensen stelselmatig worden gediscrimineerd bij het zoeken naar een woning. Met juridische praktijktesten houden we zicht op het probleem en op welke makelaars kandidaat-huurders systematisch ongelijk behandelen. We rekenen erop dat het Vlaams Mensenrechteninstituut een rol kan spelen in onze strijd tegen discriminatie, inclusief mogelijke juridische stappen.
Ongelijke behandeling
Er werden voor rolstoelgebruikers enkel praktijktesten uitgevoerd voor woningen op het gelijkvloers of met een lift. Rolstoelgebruikers die daarnaast nood hadden aan ‘redelijke aanpassingen’ aan de woonst, hadden toch beduidend minder kansen op de huurmarkt. Bij eigenaars krijgen zij in 23 procent van de gevallen geen of een negatief antwoord. Bij makelaars loopt dit percentage op tot 39 procent.
Ook mensen met een migratieachtergrond worden gediscrimineerd. Testpersonen hadden Turks, Slowaaks of Ghanees klinkende namen. Bij makelaars worden mensen met een migratieachtergrond in 18 procent van de gevallen gediscrimineerd. In vorige metingen lag de discriminatie van kandidaten met een Turkse naam door makelaars lager. In 2015 daalde die van 26 procent naar 10 procent, om in 2017 en 2019 op 14 procent te blijven hangen. De evolutie is dus niet hoopgevend.Bij eigenaars loopt de discriminatie van mensen met migratieachtergrond op tot 39 procent.
Dit zijn niet louter statistieken. Achter deze cijfers schuilen mensen. Ondanks het feit dat het recht op wonen in de Belgische grondwet staat, is gediscrimineerd worden in de zoektocht naar een woning maar al te vaak dagelijkse realiteit voor mensen met een migratieachtergrond.
Praktijktesten werken bij makelaars
In het algemeen, voor alle geteste eigenschappen, geldt dat 'Gentse' makelaars minder discrimineren (in 11 procent van de gevallen) dan makelaars die van elders opereren (24 procent). Makelaars die al werden getest in eerder onderzoek discrimineren ook opvallend minder (12 procent) dan nieuwe spelers (20 procent).
Nog opvallend is dat het merendeel van de discriminatie door professionele spelers wordt veroorzaakt door slechts zeventien makelaars. Acht daarvan bleken in het verleden al getest. Praktijktesten stoten bij bepaalde makelaars dus op hun limieten. Ze vervullen daarom naast meten en sensibiliseren nog een derde functie: ze maken het mogelijk om individuele dossiers op te bouwen en juridisch gevolg te geven aan discriminatie.
We zien dat de Gentse aanpak met sensibiliserende praktijktesten duidelijk heeft gewerkt voor de meeste makelaars. Bij een kleine groep van hardleerse makelaars stuit die aanpak echter op zijn limieten. Deze zeventien makelaarskantoren zijn verantwoordelijk voor de meeste discriminatie. Hier is meer nodig.
Bij de mystery calls was er gelukkig slechts één makelaar van de 91 die zich aan de telefoon expliciet bereid verklaarde om geen mensen met migratieachtergrond door te sturen als potentiële huurder. Heel wat makelaars wilden echter niet aan de telefoon antwoorden en het gesprek liever fysiek verderzetten.
Ook positieve signalen
Er waren ook hoopvolle signalen: dove mensen worden niet gediscrimineerd op de private huurmarkt in Gent. Ze lijken zelfs een licht voordeel te hebben. Ook alleenstaande moeders werden niet gediscrimineerd in de eerste fase van het verhuurproces. Opvallend: alleenstaande vaders worden zelfs iets vaker uitgenodigd door makelaars dan koppels met kinderen.
Hoe verder?
De Stad Gent overlegt met de sectororganisaties en met vertegenwoordigers van huurders en van de geteste doelgroepen met het oog op een actualisering van het charter 'Gelijke toegang tot huisvesting'. Er wordt ook verder ingezet op sensibilisering en vorming voor de sector. Voor personen met een handicap is het noodzakelijk om in dialoog te gaan over wat 'redelijke aanpassingen' inhouden. Tegelijk moet het voor verhuurders duidelijk zijn waar ze ondersteuning kunnen vinden.
Individuele dossiers waarbij makelaars hardnekkig bleken te discrimineren, zal Levl vzw overmaken aan de tuchtkamer van de beroepsfederatie BIV en/of aan het nieuwe Vlaams Mensenrechteninstituut en zijn geschillenkamer. Voor alle duidelijkheid: de Stad Gent heeft geen zicht op individuele dossiers van makelaars en krijgt enkel cijfers op sectoraal niveau.
Een private huurmarkt die toegankelijk is voor iedereen is essentieel. Naast een uitgebreid sociaal woonaanbod blijkt dat we blijvend moeten inzetten op het tegengaan van discriminatie. Samen met de sector gaan we nu aan de slag met de hernieuwing van het charter om discriminatie op de huurmarkt tegen te gaan.
