Geschiedenis van Dampoort

De aanleg van het kanaal Gent-Terneuzen en de ermee gepaard gaande ontwikkeling van haven en bedrijfsactiviteiten hadden vanaf het begin van de 19de eeuw een ingrijpende invloed.
In 1828 werd de Dampoort gesloopt voor de aanleg van het Handelsdok en duidde een nieuw poortpaviljoen (1829-1830) van de hand van stadsarchitect Jean-Baptiste Pisson de stadsgrens aan.

Met het afschaffen van de octrooirechten in 1860 en het open maken van de stad werd dit gebouwtje overbodig. Het viel in 1862 onder de slopershamers voor de aanleg van de spoorlijn Gent-Eeklo. Samen met de in 1849 aangelegde spoorlijn Gent-Antwerpen-Waas doorkruiste hij het Dampoortgebied. In die tijd werden ook de Koopvaardijlaan, de Antwerpsesteenweg en het Antwerpenplein afgelijnd.

Een belangrijke ingreep in het stadsbeeld gebeurde in 1911: de twee spoorlijnen werden versmolten en op een verhoogde berm geplaatst. Een viaduct met vier bogen werd bij de twee stations opgericht. In 1914 werd het station Antwerpen-Waas gesloopt.

Het Dampoort station verdween in 1978 nadat het sinds 1973 werd vervangen door een nieuw stationgebouw aan het Octrooiplein. Sinds de latere 20ste eeuw profileert de Dampoort zich als een bijzonder druk verkeersknooppunt.

Werelderfgoed Groot-Begijnhof

In 1872 kocht hertog Engelbert van Arenberg een terrein van zowat 8 hectare, de zogenoemde Nieuwhofkouter. Hij vatte het plan op om daar een nieuw begijnhof op te richten ter vervanging van het gesupprimeerde Gentse Sint-Elisabethbegijnhof.

De bouwactiviteiten startten in 1873. Het concept, opgevat als een geïdealiseerd middeleeuws begijnhof, is van de hand van architect Arthur Verhaegen. De hoofdingang bevindt zich aan de Jan Roomsstraat. Een tweede ingang is aan de Engelbert van Aerenbergstraat gelegen. Centraal bevindt zich de begijnhofkerk, omgeven door een groene ruimte.

Verder omvat het begijnhof een groothuis met aanpalende infirmerie en een kapel, conventen en begijnenhuizen: het geheel in een zeer kenmerkende neogotische architectuur. Door herbestemming kregen de meeste gebouwen een nieuwe functie, wat bijdraagt tot de herwaardering van dit unieke architectuurensemble.

Buurt Scheldeoord

Het Scheldeoord is een sociaal wooncomplex aan de Scheldeoever. Vroeger was het onderdeel van de vroegere Heernis of Heirnis, een wijk die zich uitstrekte vanaf de samenloop van Leie en Schelde tot aan Destelbergen. Het moerassige gebied was nauwelijks bewoond tot in de late 19de eeuw.

De verstedelijking van de Heirnismeersen startte omstreeks 1850. De eerste belangrijke ingreep was de aanleg van een spoorlijn in 1857 op een tracé te lokaliseren langs de Kasteellaan. Deze spoorlijn werd in 1876 vervangen door de ringspoorweg die de Heirnis doorsnijdt. In 1881 opende de eerste straat, Toekomststraat geheten (nu Forelstraat).

Ook werd er een sociaal bouwcomplex opgetrokken in een deel van de Heirnismeersen, aan de Scheldeoever. De gebouwen dateren in feite uit 1929 en 1931, en zijn de oudste, zulke grootschalige sociale woningblokken van Gent. Architect Paul De Taeye zette deze gebouwen in opdracht van de Gentse Maatschappij voor Huisvesting .

De gevels zijn bekleed met gele baksteen van Nieuwpoort. Het verzorgde metselwerk herinnert aan de principes van de 'Nieuwe Zakelijkheid'. Bovendien worden de gevels met verspringende volumes en talrijke balkons in gewapend beton opgefleurd. De zachte ondergrond van de Heirnismeersen werd met 890 onderling verbonden pijlers bestreden. Begin jaren ‘90 werden de twee appartementsgebouwen gerenoveerd door de stad Gent.

Later werd er ook een modern standbeeld van Walter De Buck bij geplaatst.

Dampoort vandaag

De wijk bevat een uitgestrekt gebied met in het centrum het station en haar pleinen. Door de nabijheid van het station Dampoort, de oude haven en het centrum van de stad bevindt de wijk Dampoort zich zeer strategisch.

Het gebied is echter zeer dichtbevolkt en sluit meer aan bij de stadsgordel. Drie steenwegen doorkruisen dit deel waardoor er geïsoleerde buurten ontstaan zijn. Enkele voorbeelden: de buurt ‘De Toekomst’ zit ingesloten tussen het Vormingsstation Oost en de Antwerpsesteenweg. Meer in oostelijke richting zijn er 3 dichtbebouwde woonkernen gelegen tussen Land van Waaslaan en Dendermondsesteenweg.

Wist je dat ...

• Het speelplein in de Wasstraat was vroeger een kerkhof. Het werd op 26 juni 1784 opgericht en zou in 1877 worden gesloten. In 1885 werd het oude kerkhof doormidden getrokken door de aanleg van de Wasstraat. Daarna werd een openluchtzwembad gebouwd op het huidige domein van het speelplein.
• Dampoort is ook de buurt van de ‘De Roste Wasser’. Deze bekende volksfiguur had in de Schoolstraat een wasserij en kwam regelmatig met de wasmand onder de arm de fijne lingerie van de café- en bardames van de Pilorijnstraat en de ‘Gloazen Stroate’ ophalen en terugbrengen. Beroemde en beruchte uitspraken van ‘de Roste Wasser’ zijn en blijven ‘vive la liberté’ en ‘al wie da geeft es mijne vriend’.